काठमाडौं । यशस्वी प्रज्ञा प्रतिष्ठान नेपाल र कलिङ साहित्य महोत्सवको आयोजनामा तेस्रो काठमाडौं कलिङ साहित्य महोत्सव काठमाडौंमा हुँदैछ । महोत्सवको केन्द्रीय विषय ’नेपाल – एसियाली कला, संस्कृति र साहित्यको प्रवेशद्वार’ हुनेछ ।
आउँदो भाद्र २२ र २३, २०८१ (सेप्टेम्बर ७, ८,२०२४) मा तेस्रो काठमाडौं कलिङ्ग साहित्य महोत्सव आयोजना गर्ने काठमाडौं कलिङ्ग साहित्य महोत्सवका संस्थापक, निर्देशक तथा क्युरेटर रञ्जना निरौलाले जानकारी दिएकी हुन् ।
वार्षिक कलिङ साहित्य महोत्सव भारतको विश्व अग्रणी साहित्य महोत्सवहरू मध्ये एक हो, गत दुई वर्षदेखि कलिङ साहित्य महोत्सवले यशस्वी प्रज्ञा प्रतिष्ठान, हिमालयन डायरी प्रालिको सहकार्यमा र काठमाडौंमा आयोजना गरेको थियो । यस सहकार्यले नेपाल र भारत तथा दक्षिण एसियाली देशहरूबीचको सांस्कृतिक संवाद, धार्मिक तथा साहित्यिक परिप्रेक्ष्य र दीर्घकालीन सम्बन्धलाई सुदृढ बनाउनेछ । महोत्सवमा नेपाल, भारत, भुटान, बंगलादेश, श्रीलंकाका ४०० भन्दा बढी लेखक सहभागी हुनेछन्।
तेस्रो काठमाडौं कलिङ साहित्य महोत्सवमा साहित्य, सङ्गीत, नृत्य, कविता र अन्य कला विधाहरू प्रदर्शन हुनेछन्। साहित्य, संगीत, नृत्य, कला, कविता प्रेमीहरूको लागि यो जीवनकालको अनुभव हुनेछ। महोत्सवले उदीयमान विश्व संस्कृतिको परिप्रेक्ष्यमा नेपाल र भारत र दक्षिण एसियाली देशबीचको लामो समयदेखिको सम्बन्धलाई मनाउने छ,’ केएलएफका संस्थापक तथा निर्देशक रश्मी रञ्जन परीडाले भने ।
समृद्ध सांस्कृतिक सम्पदा, अनुपम भूगोल र विविधतायुक्त जनसङ्ख्या भएको नेपालले विश्व सभ्यतामा विभिन्न हिसाबले महत्वपूर्ण योगदान दिएको छ । यहाँ केही उदाहरणहरू छन्।
सांस्कृतिक र धार्मिक महत्वः नेपाल प्रसिद्ध पशुपतिनाथ मन्दिर, लुम्बिनी, भगवान बुद्धको जन्मस्थल, स्वयम्भूनाथ स्तुपा, मुक्तिनाथ मन्दिर सहित धेरै महत्त्वपूर्ण सांस्कृतिक र धार्मिक स्थलहरूको घर हो । यी स्थानहरुले विश्वभरका तीर्थयात्रीहरू र आगन्तुकहरूलाई आकर्षित गरेको छ र विश्वव्यापी रूपमा धार्मिक र सांस्कृतिक अभ्यासहरूको विकास र प्रसारमा योगदान पु¥याएका छन् ।
व्यापार र वाणिज्यः नेपाल भारत र तिब्बत बीच शताब्दीयौंदेखि व्यापार र वाणिज्यको केन्द्र भएको छ, जसले एशियालाई युरोपसँग जोड्ने रेशम मार्गको विकासमा योगदान पु¥याएको छ। नेपालको रणनीतिक स्थानले यसलाई चीन, भारत र अन्य छिमेकी देशहरूसँगको व्यापार र वाणिज्यको महत्वपूर्ण केन्द्र पनि बनाएको छ ।
पर्वतारोहण र साहसिक पर्यटनः हिमालय लगायत नेपालको अनुपम भूगोलले यसलाई पर्वतारोहण र साहसिक पर्यटनको लागि लोकप्रिय गन्तव्य बनाएको छ। विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा नेपालमा अवस्थित छ, जसले विश्वभरका पर्वतारोही र साहसिक उत्साहीहरूलाई आकर्षित गर्दछ । यसले विश्वव्यापी रूपमा साहसिक पर्यटन उद्योगको विकासमा योगदान पु¥याएको छ ।
कला र वास्तुकलाः नेपालमा कला र वास्तुकलाको समृद्ध परम्परा छ, धेरै मन्दिर, दरबार र स्मारकहरूले देशको अद्वितीय सांस्कृतिक सम्पदा झल्काउँछ। नेपाली वास्तुकलाको जटिल नक्काशी र डिजाइनले विश्वव्यापी रूपमा कला र वास्तुकलाको विकासलाई प्रभाव पारेको छ।
भाषा र साहित्यः नेपालमा नेपाली, नेवारी र मैथिलीलगायत विभिन्न भाषाहरूमा साहित्य र कविताको समृद्ध परम्परा छ। नेपाली साहित्यले क्षेत्रीय र विश्वव्यापी साहित्यको विकासमा योगदान पु¥याएको छ, धेरै नेपाली लेखकहरूले अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा मान्यता पाएका छन्।
“समग्रमा, विश्व सभ्यतामा नेपालको योगदान महत्वपूर्ण र विविध छ, जसले देशको अद्वितीय सांस्कृतिक सम्पदा, प्राकृतिक स्रोत र रणनीतिक स्थान झल्काउँछ,” काठमाडौं–कलिङ्ग साहित्य महोत्सवका संस्थापक, निर्देशक र क्यु–रेटर रञ्जना निरौलाले भनिन्।
अन्तर्राष्ट्रिय बुकर पुरस्कार विजेता लेखक गीताञ्जली श्री, प्रशंसित लेखक जेरी पिन्टो, मृणाल पाण्डे, पल सुकिर्त कुमार, मारिया गोरेटी, उषा उथुप, यतीन्द्र मिश्र, गुरुचरण दास, उदय प्रकाश, यष्टिश कुमार, कनिष्क गुप्ता, राहुल सोनी, इला अरुण सुब्बा, अरुण कुमारी, रमेश कुमारी, महोत्सवमा भारतका रञ्जित राय, हलधर नाग, देवदास छोत्रे, सरोज बाला, केदार मिश्रलगायत सहभागी हुनेछन् । नेपालबाट प्रख्यात कवि तथा साहित्यकार प्रा.डा.अभि सुवेदी, तुलसी दिवस, डा.जगमान गुरुङ, आशेष मल्ल, एस.जे.बी. राना, विश्व पराजुली, सीके लाल, रोहिणी राणा, धीरेन्द्र प्रेमर्षी, डा.उषा ठाकुर, प्राडा बीणा पौडेल लगायत ३०० भन्दा बढी साहित्यकारहरू यस वर्ष काठमाडौं केएलएफमा वक्ताको रुपमा सामेल हुनेछन् ।
यशस्वी प्रज्ञा प्रतिष्ठान, हिमालयन डायरी प्रालि, नेपालका प्रतिष्ठित संस्था हुन् जसले नेपालमा विभिन्न साहित्यिक र सांस्कृतिक गतिविधिलाई प्रवर्द्धन गर्ने कार्य गर्दै आएको छ । त्यस्तै, कलिङ साहित्य महोत्सव भारतको एक प्रतिष्ठित संस्था हो जसले भारतका विभिन्न क्षेत्रका विशिष्ट व्यक्तित्वहरूलाई सम्मान र प्रवर्द्धन गर्दै आएको छ। दुबै संस्थाका सदस्यहरूले मिलेर बहुआयामिक संगठित गर्ने लक्ष्य राखेका छन्।
आगामी कार्यक्रममा, महोत्सवलाई सहयोग गर्ने सूर्य नेपाल ऋक्च् र लाइफ इन्स्योरेन्स कर्पोरेशन (नेपाल) लिमिटेड (एलआईसी नेपाल) सूर्य नेपाल काठमाडौं कलिङ साहित्य महोत्सवको प्रस्तोता हो ।
“काठमाडौं–केएफएल को पहिलो दुई संस्करण जस्तै, तेस्रो संस्करणमा हामीले नेपालको महान साहित्यिक, आध्यात्मिक, सांस्कृतिक परम्परा, अन्य पक्षहरू, सीता माता, शिव र बुद्ध तत्वको विषयवस्तु र यसको दक्षिण एशिया र विश्वव्यापी योगदानलाई विषय बनाएका छौं। साहित्यिक आन्दोलन र परम्परा । महोत्सवमा साहित्य, कला, संस्कृति, इतिहास र नेपाली र भारतीय कला र संगीतको विश्वका साथै नेपाल र भारतका कलात्मक परम्पराहरू प्रदर्शन गर्ने विषयमा छलफल हुनेछ,’ काठमाडौं–केएफएलकी निर्देशक रञ्जना निरौलाले बताइन् ।
“यसै गरी महोत्सवमा विभिन्न ज्ञछ विधाका ज्ञछ लेखकहरूलाई यशस्वी पुस्तक पुरस्कार प्रदान गर्दछ। काल्पनिक र गैर–कथा पुस्तक, कविता, अनुवाद पुस्तक, व्यापार र रणनीतिक मामिलासम्बन्धी पुस्तक, वातावरणीय पुस्तक, जीवनी र आत्मकथा पुस्तक, बालपुस्तक, खेलकुद, जीवनशैली र उदीयमान प्रवृत्तिका पुस्तकलगायत विभिन्न विधामा अवार्ड प्रदान गरिएको छ । काठमाडौं–केएफएल द्वारा स्थापित नेपाल यशस्वी बुक अवार्डले स्थापित र नयाँ लेखक दुवै विधाका साहित्यिक प्रतिभाहरूलाई पहिचान, पहिचान, मान्यता, प्रोत्साहन र सम्मान गर्ने अवसरहरू खोल्छ। भविष्यका साहित्यिक प्रतिभा हरूलाई प्रोत्साहन दिनु नै यसको उद्देश्य रहेको छ,” रञ्जना निरौला, काठमाडौं–केएलएफ, निर्देशकले भनिन्।
काठमाडौं–कलिङ साहित्य महोत्सवको बारेमा
कलिङ साहित्य महोत्सव भारतको पूर्वी भाग ओडिशाको भुवनेश्वरमा वार्षिक रूपमा आयोजना हुने सबैभन्दा प्रतिष्ठित अन्तर्राष्ट्रिय साहित्यिक महोत्सवहरू मध्ये एक हो। यसले आफ्नो वार्षिक कार्यक्रम बाहेक, यसको तहमा तीन अन्य लोकप्रिय महोत्सहरु यसले गर्दछ, ती हुन् रहस्यमय कलिंग महोत्सव, कन्धमाल साहित्य महोत्सव ।
२०२२ देखि कलिङ्ग लिटररी फेस्टिभलले यशस्वी प्राङ्ग्य प्रतिष्ठान, हिमालयन डायरी प्रालि नेपालको सहकार्यमा वार्षिक काठमाडौं कलिङ साहित्य महोत्सव आयोजना गर्दैछ । यस सहकार्यले नेपाल–भारत तथा दक्षिण एसियाली मुलुकबीच सांस्कृतिक संवाद, धार्मिक तथा साहित्यिक दृष्टिकोण र दीर्घकालीन सम्बन्धलाई सुदृढ बनाउनेछ ।
